Dirck Gerritsz Pomp, bijgenaamd Dirk China, werd geboren in Enkhuizen, als zoon van pompenmaker Gerrit Maertenszn en Elisabeth Dirksdr. Het geboortejaar van Dirck is niet exact bekend, maar uit documenten blijkt dat hij op 7 april 1568 drieëntwintig jaar was. Hij is dus in 1544 of 1545 geboren.
Trouw
Als elfjarig jochie voer Dirck in 1555 naar Lissabon om daar een opleiding te volgen. Hier woonden twee zusters van zijn vader, getrouwd met Hollandse kooplui, die zich daar gevestigd hadden vanwege de levendige handel tussen Portugal en andere Europese landen. Lissabon was dus een goede plek om veel te leren over handel en scheepvaart. In 1568 voer Dirck uit naar India, waar hij zich in Goa als koopman vestigde en waar hij trouwde met Johanna Willemsdr. uit Brussel. Vanuit Goa ondernam hij handelsreizen met de Portugezen en bezocht hij, als eerste Nederlander, China en Japan. De glorietijd van het Portugese wereldrijk was echter voorbij. Het pleit voor Dirck dat hij er niet, als zoveel anderen, in Goa onder door is gegaan. Hij bleef zijn vrouw trouw en bood weerstand tegen maffiose praktijken die in zijn omgeving schering en inslag waren.
Kostbare specerijen
Dirck was negenendertig toen hij in Goa de twintigjarige Jan Huigen van Linschoten leerde kennen. Net als Dirck kwam Jan uit Enkhuizen. Ze werden goede vrienden, met gedeelde interesse in avontuur en handelsmogelijkheden. Van hun ontdekkingstochten hadden ze onthouden waar kostbare specerijen als peper, nootmuskaat en kruidnagels vandaan kwamen. Ook wisten ze waar robijnen en diamanten gevonden konden worden. Heel graag was Dirck samen met Jan Huigen op reis gegaan, maar Jan kon zich niet vrijmaken van zijn verplichtingen. Toen Dirck terugkeerde van een van zijn reizen, hoorde hij van Jan van het overlijden van zijn vrouw. Het huwelijk was kinderloos gebleven.
Het ruime sop
In 1590 keerde Dirck na vierentwintig jaar afwezigheid terug naar Enkhuizen, in het bezit van drieduizend dukaten. Lucas Jansz. Waghenaer, de schrijver van de Spieghel der Zeevaerdt (1584), schreef de verhalen van Dirck op en gaf ze uit – de reden dat Dirck China bekend werd. Een paar rustige jaren in Enkhuizen volgden, waarin Dirck in het huwelijk trad met Jacoba Cornelisdochter. Samen kregen ze een dochtertje. Aan de betrekkelijke rust kwam een eind toen Dirck zich liet overhalen mee te gaan met een nieuwe ontdekkingsreis, waar zijn ervaring en nautische kennis nodig waren. Dat Dirck bedrogen was door de reders ontdekte hij pas bij de kust van West-Afrika, toen de route heel anders bleek te zijn dan hem voorgehouden was. Bovendien was het de bedoeling dat er overvallen gepleegd zouden worden op Spaanse schepen – piraterij dus. De reis werd een grote mislukking: op 13 juli 1600 werd Nederland weer bereikt. Slechts zesendertig van de oorspronkelijke honderdvijf bemanningsleden hadden de tocht overleefd. Ook Dirck was daarbij. Na dit avontuur vestigde Dirck zich als koopman in Enkhuizen, maar in 1606 kiest hij opnieuw het ruime sop en vertrekt hij aan boord van een VOC-schip. Waarschijnlijk is hij op de terugreis van Indië aan boord van de Matelief bezweken en heeft hij een zeemansgraf gekregen.
‘Die Giroffelen of nagelen komen van de Molucse Eylanden, die vijf sijn onder den cleynen Equinoctial; die boomen, daerse aen wassen, syn als laurierbomen. Daer en syn anders geen nagelen in geheel Indien, als die van derse Eylanden comen. Die noten muscaten en foulie compt van Malaij (Macis) en wast op boomen so groot als nootenboomen; is fruyt so groot als persen; het buytenste is seer goet om te eeten; men maeckt er conserven van; de steen van binnen is note muscate, en heeft een schille om, dat is de masse ofte foulie’.
In het Nederlandse Dirck Gerritsz laboratorium op het Britse onderzoekstation Rothera zijn de vier containers van de Nederlandse basis op Antarctica naar de schepen van Dirck Gerritsz vernoemd. Behalve de ‘Blijde Boodschap’ zijn dat ‘Geloof’, ‘Hoop’ en ‘Liefde’. Het vijfde schip uit de vloot heette de ‘Trouw’.
Foto: Archief Jan de Jong
