Aan boord van de Zuiderzeemuseum veerboot vertelt schipper Gerrit Buis mij de geheimen van deze bijzondere vorm van palingvisserij op het IJsselmeer.
Terug naar de jaren zeventig
Gerrit heeft dit ambacht uitgeoefend in de jaren zeventig bij de Enkhuizer visser Simon Jeltes op het visserskottertje de EH 18. Het is een vorm van visserij, die in het verleden veel werd toegepast maar tegenwoordig nog maar zelden. Op de EH 18 werkt in die tijd een bemanning van drie personen met maar liefst 420 kistjes. Het doel is om met de kistjes paling te vangen. Hiervoor moet echter eerst spiering worden gevangen, die als aas dient voor de paling. Op de foto zie je een stalen bakje in het rechter kistje. Dit is bestemd voor de spiering maar Gerrit vertelt, dat in zijn tijd de spiering ook wel gewoon los in het kistje werd gegooid.
Wel zat in ieder kistje een zgn. enkeltje, dat zijn taps toelopende netjes waaruit de vis niet meer terug kan zwemmen, een fuik dus. Dit netje is zichtbaar in het linker kistje op de foto. De kistjes worden bevestigd aan zijdraden van een lange lijn, die her en der op het IJsselmeer overboord wordt gezet, zodat de kistjes kunnen afzinken naar de bodem. Vervolgens een bamboestok met kurk en een vlag erbij om de plaats terug te vinden, want dat is uiteraard belangrijk.
Een scheef schip!
Het is dan ook nog een heel gedoe met die kistjes. Eerst dus spiering vangen terwijl al die kistjes aan dek liggen. Het schip hangt er scheef van. Dan de spiering verdelen over de kistjes en vervolgens de kistjes overboord. Daarna wordt er opgestoomd naar de thuishaven, waar wordt overnacht bij moeder of vrouw. Een andere variant kan natuurlijk ook maar dat thuisslapen is één van de weinige voordelen van die kistjesvisserij. ’s Ochtends vroeg wordt er uitgevaren om de kistjes te halen, waarna weer spiering moet worden gevangen en dan volgt weer het hele scenario. De bemanning van de EH 18 maakt de kistjes zelf. Het hout of multiplex wordt op maat gezagen ingekocht maar de rest van de fabricage doet men zelf in de rustige wintertijd.
Geen miljonair
De kistjesvisserij wordt gedaan vanaf mei tot september maar het voorjaar is de beste tijd, hoewel rond de langste dag de vangst nooit geweldig is. Dan is de spiering weer te groot. In één kistje kan zo’n acht pond paling worden gevangen maar meestal zitten er maar een paar in. En “kistjespaling” is niet geschikt om te roken, niet vet genoeg, zodat de prijs ook niet geweldig is. De EH 18 stapt eind juli over op visserij met staande netten, waarmee snoekbaars en rode baars wordt gevangen. Die brengt soms ook maar een dubbeltje per pond op, in die tijd. Al met al ben ik er niet rijk van geworden, zegt Gerrit.
Waarom de kistjesvisserij dan een tijdje wel populair was, wordt als volgt verklaard.
Ten tijde van de kuilvisserij op paling zijn er Volendammers, die met kistjes ook veel paling vangen en goed geld verdienen. Als de kuilvisserij eind jaren zestig wordt verboden, stappen daarom veel vissers over op de kistjes. De vangst valt echter tegen. Waarschijnlijk heeft dit te maken met het feit dat door de kuilvisserij, een sleepnet over de bodem, de bodem werd omgewoeld. Hierdoor werd de paling actief. Toen het kuilen stopte, kwam er minder paling in de kistjes terecht en verloor de kistjesvisserij zijn charme.
Geschreven door Corry Blok-Plas
