Hoe kwamen schepen, gebouwd op een werf in de Boerenhoek van Enkhuizen, op de Zuiderzee?
Werf aan de Modderpomp
Aan de Noordergracht, voor veel Enkhuizers de “Modderpomp”, in de Boerenhoek van Enkhuizen was tot 1971 de werf van Heiman in bedrijf. Jan Heiman met een partner startte deze werf in de tweede helft van de 19e eeuw. Hij bouwde voornamelijk houten schuiten voor de veeboeren en tuinders in Enkhuizen. Zij voeren hiermee naar hun land in de polder. Ook het onderhoud en het teren van deze boten werd bij Heiman gedaan op zijn schuitenhelling. In de 20ste eeuw ging hij over op het bouwen van ijzeren schepen. Een mooi voorbeeld hiervan is de bouw van vier geklonken schouwtjes in 1916 voor de visserij. Het is bekend dat één hiervan in opdracht van visserman Klaas Blokker sr. uit Hoorn is gebouwd. (een verhaal over het schouwtje HN 1 is te vinden op mijnzuiderzee.nl) Hij viste hiermee op de Zuiderzee en later het IJsselmeer. Deze schouw is nu in het bezit van de Stichting de Hoornse Schouw. Waar de andere zijn gebleven is mij niet bekend.
Met hulp van het Rad
Nu is een werf in de Boerenhoek van Enkhuizen niet zo’n logische plek om vissersschepen te bouwen, maar vroeger was het mogelijk om vanuit de grachten in de Boerenhoek van Enkhuizen via een overhaal naar de Zuiderzee te varen. De overhaal uit 1612, het Rad in de volksmond, lag tussen het Spaans Leger en de Heiligeweg en zette schepen over van het zoete polderwater naar het zoute Zuiderzee water.
Het Rad is verdwenen toen de binnenhavens die naar de Zuiderzee leidden werden gedempt. Maar de huisjes van de raddraaiers, weliswaar gerenoveerd, zijn nog steeds te vinden aan het Spaans Leger. Toen in 2017 de kademuur van het Spaans Leger op de plek van de vroegere overhaal gerenoveerd werd, stuitte men op restanten van de oude overhaal en besloot men om deze historische plek te markeren. Op foto is de gerenoveerde kademuur te zien met twee houten palen, die de plaats aangeven van de raderen, waarmee de boten werden opgetakeld en overgezet.
Ondanks dat het rad verdween bestond de werf van Heiman nog vele jaren. Zoon Jaap nam het over van vader Jan en er viel nog voldoende te verdienen met de boerenschuiten. Maar ook werd er zo nu en dan nog wel voor de visserij gebouwd. In 1948 en 1960 bouwde hij o.a. in opdracht van Klaas Blokker jr. uit Hoorn een schouw om mee te vissen en een fuikenbootje. Deze schepen zijn in ieder geval niet via de rad in het IJsselmeer gekomen. Misschien via de overhaal in Broekerhaven of anders over de weg op een trailer.
Een herinnering aan de werf
In 1971 viel het doek voor de werf van Heiman. Er waren geen opvolgers maar ook de vraag naar boeren- en tuindersschuiten viel weg, omdat de polder verkaveld werd begin jaren zeventig en het land toen via de weg bereikbaar was. Ook de IJsselmeervisserij werd minder omdat de kuilvisserij verboden werd en de vloot voor een groot deel werd gesaneerd. Op het Zuiderzeemuseum is nog een herinnering aan de werf te vinden. De ijzeren lier, die vroeger op de Noordergracht te vinden was, staat nu bij de werf “Wervershoof” te pronken.
Geschreven door Corry Blok-Plas
